Prawa autorskie osobiste

Często w umowach dotyczących praw autorskich jakie opiniuję zdarza się, że kwestia osobistych praw autorskich zostaje całkowicie pominięta. Klienci nie mają świadomości, iż zawarcie odpowiednich postanowień w tym przedmiocie jest bardzo istotne, a ich brak może mieć niebagatelne znaczenie dla Zamawiającego. Poniżej postaram się opowiedzieć o najważniejszych kwestiach z tym związanych.

Prawo autorstwa i pierwszego upublicznienia dzieła

Pierwszym i chyba najważniejszym prawem twórcy jest prawo do uznania autorstwa. Mówiąc prościej: niezależnie od tego co stanie się z danym utworem (dziełem) autor zawsze pozostanie autorem. I to on decyduje czy (i w jaki sposób) go upubliczni oraz kto będzie mógł mieć do niego dostęp.

Prawo do (nie) oznaczenia dzieła

Jeżeli twórca zdecyduje się udostępnić efekt swojej pracy to ma prawo podpisać go (nazwiskiem lub pseudonimem). Może też zrobić to anonimowo.

Prawo do zachowania integralności utworu

Jeśli autor coś stworzy to ma prawo oczekiwać, że efekt jego pracy nie będzie w żaden sposób zmieniony. Nawet jeśli pracował na zamówienie lub sprzedał prawa do utworu czy dzieła. I nie dotyczy to wyłącznie zmian, które ingerowały by w treść, ale także obejmujących jego formę. (Nie można więc bez zgody autora podjąć decyzji o podziale powieści na dwa tomy, jeśli autor zaplanował ją jako całość, ani np. połączyć tekstu z ilustracjami).

Nie oznacza to jednak, że ten kto posiada prawa majątkowe do utworu, czy dzieła nie może zrobić z nim absolutnie nic. Jego działania muszą jednak wynikać z konieczności, a autor nie miałby podstaw, żeby im się sprzeciwić. Nie mogą ponadto w żaden sposób naruszać więzi autora z dziełem, ani stawiać go w „złym świetle”. 

Prawo do nadzoru nad sposobem korzystania

Autor ma też prawo sprawdzić, czy jego utwór jest udostępniany w odpowiedni (akceptowalny przez autora) sposób, nawet, kiedy nie ma do niego praw majątkowych).  Z tego wynika konieczność przesyłania autorowi tekstu książki po korekcie.

Autorskie prawa osobiste mają na celu ochronę dóbr niematerialnych twórcy, a więc jego godności osobistej. Jak taka ochrona wygląda w praktyce? Olbrzymie. Widać to np. na uczelniach wyższych, które coraz częściej inwestują w oprogramowanie wykrywające ewentualne plagiaty prac naukowych.

Wnioski

Prawa autorskie osobiste mają charakter niemajątkowy i przynależą tylko autorowi. Ich ochrona ma zastosowanie bezterminowo od chwili powstania dzieła. Autor nie może z nich zrezygnować, przekazać innej osobie ani sprzedać.
Z perspektywy Zamawiającego warto więc by w ramach umowy zabezpieczyć się również i w tym zakresie np. zobowiązać Wykonawcę do ich niewykonywania.